5 نیاز روانی اساسی انسان

انسانها موجودات چند بعدی هستن و نیازهای متفاوتی دارن، نیازهای فیزیولوژیک مثل غذا و آب و مسائل جنسی و نیازهای روانی و ارتباطی، و برآوردن همه این نیازها برای سلامت روان و جسم آدما لازمه که ما می خواهیم در کنار این نیاز ها به ۵ نیاز روانی اساسی انسان ها هم بپدازیم.

شاید شما از این نیازها به صورت دقیق و روشن آگاه نباشین و یا طی زندگی بهتون باورهای اشتباهی درباره این نیازها القا کرده باشن و گفته باشن خیلی مهم نیستن. خب بیاین با هم یه نگاهی به این نیازها بندازیم مسلما شما بعد از خوندن اونها متوجه اهمیتش می شین.

جفری یانگ(۱۹۹۰) روانشناس و طرحواره درمانگر، ۵ نیاز روانی اساسی رو مطرح کرده و گفته که این نیازها اساسی هستن یعنی بسیار مهم و پایه ای هستن برای سلامت روانی انسانها و از طرفی برای همه عمر هستن. یعنی اینطور نیست که این نیازها فقط توی کودکی مهم باشن. این نیازها عبارتند از:

• نیاز به دلبستگی ایمن
• استقلال، کفایت و هویت
• آزادی در ابراز نیازها و هیجانات سالم
• محدودیتهای واقع بینانه
• خودانگیختگی و تفریح

بریم بیشتر با این نیازها آشنا بشیم.

• دلبستگی ایمن

یعنی اینکه ما بتونیم توی رابطه با آدمها به احساس عاطفی مطمئن و امنی برسیم. با خیالی آسوده دل ببندیم و آرامش داشته باشیم توی رابطه. این اولین و مهترین نیاز روانی اساسی آدمهاست و برآوردن اون توی سالهای کودکی نتیجه ای اثربخش و مفید برای کودک خواهد داشت.

نیاز به دلبستگی ایمن یعنی چند تا ویژگی توی روابط ما وجود داشته باشه.

• ثبات: یعنی آدمها حضور و وجودشون باید ثبات باشه. اینطور نباشه که یه روز باشن یه روز نباشن. یه روز باهامون مهربون باشن و حامی باشن یه روز نامهربون و عصبی و ما نگران رفتارشون باشیم.
• پذیرش: یعنی آدمهایی که باهاشون هستیم مارو قبول داشته باشن، طردمون نکنن، ویژگیهای مثبت و منفی ظاهری مارو بپذیرن. محدودیتها و ناتوانی ها و نقص های مارو سرزنش نکنن و با پذیرش (که بسیار نقش مهمی توی ایجاد احساس امنیت به عنوان نیاز روانی اساسی داره) به ما کمک کنن اگه ما هم نقصی داریم بتونیم اونو بپذیریم.
• عشق و محبت و توجه: هر آدمی نیاز به دوست داشتن و احساس تعلق داره. اینکه دیگران دوستش داشته باشن و اون هم دیگران رو دوست داشته باشه.

و اینکه از سمت دیگران توجه و محبت و نوازش کلامی یا غیرکلامی دریافت کنه. اینکه ازش تعریف کنن، حرفاشو بشنون و باهاش همدردی یا همدلی کنن، درکش کنن.

• حمایت و راهنمایی: ما انسانها موجودات اجتماعی هستیم ما نمی تونیم مث حیوانات تنها زندگی کنیم و از طرفی ابزارهای حیوانات رو برای دفاع از خود و زندگی به تنهایی نداریم. پس نیاز روانی اساسی ما به دلبستگی ایمن با راهنمایی و حمایت از همدیگه تکمیل میشه. توی یه رابطه امن چه اعم از والد- فرزندی، ازدواج، معلم و شاگرد، رییس و کارمند، دوستی و… راهنمایی کردن و حمایت بدون سرزنش، اجزای ضروری هستن.

• نیاز به استقلال، کفایت و هویت

نوزاد انسان مث نوزاد حیوانات نمیتونه خودش بلند شه و طبق برنامه ریزی مغزش خودش شروع کنه به زندگی. پس والدین باید به کودک کمک کنن تا کم کم مستقل بشه و خودش بتونه کارهاشو انجام بده.

استقلال که توجه به اون از سال دوم زندگی کودک (همگام با لجبازی) شروع میشه، به عنوان دومین نیاز روانی اساسی مطرح میشه.

استقلال یعنی اینکه بتونه جدا بخوابه، خودش غذا بخوره، لباساشو بپوشه، بازی کنه، بره با بچه ها دوست بشه، درساشو خودش بخونه، و بعدها توی کارش مستقل بشه و ازدواج کنه و بتونه از خانواده ش جدا بشه و حتی بعدا بتونه اجازه بده بچه هاش مستقل و جدا بشن.

کفایت یعنی اینکه از پس کارهاش بربیاد جدا از اینکه والدین بهش اجازه استقلال و آزمون و خطا میدن خودش تلاش کنه کارهاشو بکنه و از درون احساس من میتوانم داشته باشه و از بیرون تلاش برای به ثمر رسیدن کارها

هویت که ساختن اون از کودکی و اوج بروز اون از نوجوانی شروع میشه یک نیاز روانی اساسی بسیار مهم برای شکل گیری شخصیت و بزرگسال سالم هست، هویت یعنی اینکه بتونه انتخاب کنه و علایق و سلایق مخصوص خودش رو داشته باشه. تو انتخاب لباس، اسباب بازی، دوستانش، رشته تحصیلی، شغل، مذهب و نگرش سیاسی ش، سبک زندگی و انتخاب همسر بتونه نظر خودش رو اعمال کنه.

• نیاز به آزادی در بیان نیازها و هیجانات سالم

آدمها تو همه جای دنیا احساسات بنیادینی مثل خشم، غم، ترس، شادی و… رو دارن و این حق رو دارن که بتونن احساساتشونو بیان کنن، طرح نکردن احساسات و همچنین نیازها و خواسته های طبیعی باعث سرخوردگی آدمها و محرومیت عاطفی اونها میشه. برای درک لزوم این نیاز روانی اساسی به این توجه کنین که اگه ما کسی رو دوست داشته باشیم و نتونیم اونو ابراز کنیم ممکنه از دستش بدیم، اگه ما از کسی ناراحت و رنجیده باشیم ولی جرات نکنیم مطرح کنیم ممکنه تبدیل به خشم درونی بشه و روی رابطه مون تاثیر منفی بگذاره. اعضای خانواده، دوستان، همکاران، شهروندان و… حق و نیاز به ابراز احساسات به شکل سالم و بیان انتظاراتشون رو دارن توی هر سنی که باشن.

• نیاز به محدودیتهای واقع بینانه

محدودیتهای واقع بینانه یعنی قوانینی که نه سختگیرانه و نفس گیره و نیازها و احساسات و تفاوتهای فردی آدمارو در نظر نمی گیره و نه زیادی راحت گرفته و راحت زیر پا گذاشته میشه. یک نیاز روانی اساسی مهم برای متمدن شدن و سالم زیستن در کنار همدیگه، همین نیاز هست.

برنامه ریزی مغز حیوانات طوریه که خودشون قوانینی توی محل زندگی و گله خودشون دارن و اونهارو خودبخود رعایت می کنن مثلا ممکنه یه شیر با کشیدن پنجه هاش روی یه سری از درختها قلمرو خودش رو مشخص کنه، بقیه شیرها بصورت ژنتیک با این قانون آشنا هستن و قلمرو اون رو رعایت میکنن.

اما بین آدمها اینطوری نیست و آدمها با ابزارهای متعددی قوانین زندگی شخصی و اجتماعی رو یاد میگیرن. با کمک والدین، معلمها و مدرسه، موسسات اجتماعی مختلف، قانونگذار و پلیس و یه سری از قوانین توسط عرف، اخلاق انسانی، مذهب، قوانین بین المللی و کشوری و شهروندی تعریف می شن و آدمها باید برای تامین نیاز روانی اساسی محدودیت های واقع بینانه، رعایت این دستورهای زندگی رو یاد بگیرن و تو یه جاهایی به خودشون باید و یه جاهایی به خودشون نبایدهایی رو بگن.

مثالهایی از محدودیتهای واقع بینانه

• دخترم میتونه تلویزیون ببینه ولی چون ۶ سالشه میتونه۵ تا کارتون که دوست داره انتخاب کنه و ببینه
• پسرم میتونه با اسباب بازیهاش بازی کنه ولی بعد از بازی باید جمعشون کنه، البته بهش یاد دادم چطوری
• رانندگان نباید تخلف داشته باشن و برای هر تخلف باید مبلغ مشخصی جریمه بپردازن.
• اگه کسی تو مسابقه ورزشی دوپینگ کنه، دو سال از مسابقه محروم میشه.

• نیاز به خودانگیختگی و تفریح

خب به آخرین نیاز روانی اساسی رسیدیم.

زندگی ابعاد متنوع و مختلفی داره، کار و تلاش، کسب تحصیل، کسب درآمد، ارتباطات، تفریح، عبادت و کارهای معنوی، ازدواج، عشق ورزی و دوست داشتن، هنر، گاهی اوقات کودک شدن و راحت بودن و گاهی جدی بودن و کار کردن و…

و انسانها با توجه به سن و روحیاتشون به همه اینها نیاز دارن، نمیشه فقط کار کرد و به درآمد و موفقیت فکر کرد و به تفریح و استراحت بی توجه بود. بی توجهی به نیازهای انسان نیازمند و کمک نکردن به همنوع باعث خودخواهی و سخت دلی میشه، وقت نگذاشتن برای رابطه عاطفی با همسر و فرزندان و خانواده منجر به تنهایی ما و دور شدن اونها میشه، یه انسان سالم توی همه این ابعاد حرکت می کنه.

مثالهایی از برآورده سازی پنجمین نیاز روانی اساسی؛ خودانگیختگی وتفریح

• زنگ تفریح بعد ۴۵ دقیقه درس و کلاس برای بچه ها
• بازی با بچه ۲ ساله ام هر چند جلوی دیگران باشه و خجالت نکشیدن از بازی
• استراحت بعد از ۸ ساعت کار یا اینکه بعد هر ۴۵ دقیقه درس خوندن یه استراحت یه ربعی
• تو مجلس تولد یا عروسی شاد و راحت بودن و مطابق مراسم رفتار کردن مثلا رقص و پایکوبی
• با وجود مشکلات و سختی های زندگی، توجه به داشته های هرچند کوچک مثلا بازی فرزندم یا پارک رفتن
• شرکت در کارهای خیر و معنوی مثلا صرف ۵ تا ۱۰ درصد از هزینه ها برای امور خیریه

چه باید کرد؟

حالا که با این ۵ نیاز روانی اساسی آشنا شدیم چه باید بکنیم و چطوری اونهارو  برآورده کنیم.

• هر کدوم از این نیازها در سنین مختلف کارکردها و مصادیق متفاوت دارن. مثلا عروسک خریدن برای یه دختر ۷ ساله نیازش به محبت و توجه رو برآورده می کنه ولی برای یه دختر ۲۳ ساله جذابیتی نداره و اون دوست داره هدیه ای مناسب سنش خریداری بشه.
• پس نیازهای استاندارد و مصادیق اونو تو سن خودتون بنویسین.
• ببینین آیا این نیازها به طور متعادل برآورده میشن یا خیر؟
• دلایل برآورده نشدن یا زیادی برآورده شدن اونهارو مشخص و در پی کنترل این دلایل بربیاین.
• دقت کنین که آیا خود شما این ۵ نیاز روانی اساسی رو تو ارتباطاتتون برای اطرافیانتون برآورده میکنیم یا اینکه خودتون فردی ناکام ساز هستین؟ مثلا برای فرزند، والدین، همسرتون و….

طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی

تو گفتگوهای روزمره حتما دیالوگهایی مثل این داشتین یا شنیدین: من به محبتش نیاز دارم، شوهرم به من توجه نمی کنه، خاله ام چرا به من کار داره و تو زندگی من دخالت می کنه، فلانی مث بچه ها نپخته است و کارهای بچگونه انجام میده، من نمی تونم جلو خوردن خودمو بگیرم، پسرم هدفهاشو رها می کنه، خانمم خیلی سرده و احساساتشو نمی گه و….

همه اینها اشاره به نیازهای روانی و روحی ما آدمها می کنن، نیازهایی که شناختن و برآورده سازی شون در حد تعادل موجب سلامت روان و روابط لذت بخش و احساس خوشبختی میشه و اهمیت ندادن بهشون باعث شکست توی ارتباطات و هدفگذاری و احساس ناکامی و سرخوردگی درونی مون میشه.

روانشناسان مختلف دسته بندیهای متفاوتی از نیازهای روانی انسانها داشته ان، دسته بندی جفری یانگ شامل ۵ نیاز بسیار مهمه که تامین نشدن یا زیادی تامین شدنشون منجر به شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه میشه. یعنی الگوهای ارتباطی و رفتاری و احساسی اشتباه که زندگی مونو خراب می کنه.

مطمئنا شما هم آدمی رشدگرا و خودآگاه هستین که به سایت من اومدین و دنبال کشف حقایق بیشتری از زندگی تون هستین و حتما تهیه این محصول می تونه قدم موثر دیگه ای برای شناخت خودتون و اطرافیانتون باشه. قدم دومتون می تونه تهیه پکیج صوتی شناخت طرحواره ها باشه که شما رو وارد دنیایی بدون ابهام از روابط و درونیات خودتون و آدمای اطرافتون می کنه.

پس قدمتونو محکم بردارین. ویس رو گوش بدین و نظراتتونو برام بنویسین.