صدای سرزنشگر درون

صدای سرزنشگر درون

سرتونو تازه گذاشتین رو بالش که بخوابین یه دفه یه صدایی میاد: چرا صبح دیر از خواب پاشدی که کارای امروزتو به وقت انجام ندی؟ سر پسرت هم داد زدی و کتکش زدی، مثلا تو مادری؟ به دختر خاله ت هم که زنگ زد و یه ساعت وقتتو گرفت با حرف زدنش، نتونستی بگی کار داری و اونم برا خودش حرف زد. حالیت نیست؟ اون برا خودش کاراشو می کنه و بیکار که میشه زنگ می زنه اونوقت تو وسط اون همه کار مونده وایمیسی باهاش حرف می زنی؟

این صدای سرزنشگر درون که وقت و بی وقت تو ذهنتون می پیچه، چیه و از کجا اومده؟

ما کی هستیم؟

روانشناسان به مطالعه رفتار درونی و بیرونی آدما می پردازن، یکی از این روانشناسان خوشنام شخصیه بنام “اریک برن” که میگه شخصیت و روان آدم از سه تا حالت تشکیل شده، حالت “من کودک” (همون کودک درون)، حالت “من بالغ” (به زبون طرحواره ای میشه بزرگسال سالم)، حالت “من والد” (که هم جنبه حمایتگری داره و هم جنبه سرزنشگری). هر کدوم از این حالتها رفتار و منش و طرز فکر و احساسات خاص خودشونو دارن، که من خلاصه شونو میگم. اول از “من کودک” شروع می کنیم تا برسیم به والد سرزنشگر درون.

حالت من کودک

وقتی ما رفتارها و احساسات کودکانه ای رو انجام میدیم و نشون میدیم یا کودکانه فکر می کنیم تو این حالت هستیم، وقتی دلمون تنگ میشه، گریه مون می گیره، حس می کنیم تنها شدیم و یا کسی دوستمون نداره، از چیزایی که ترس نداره می ترسیم، شیطونی می کنیم، خرابکاری می کنیم،قهر می کنیم، دلمون نمی خواد کارمونو انجام بدیم (مث بچه ها که از مشق فراری ان) و دلمون می خواد هر کاری دوست داریم انجام بدیم و کسی کارمون نداشته باشه، مث بچه ها که جیغ مامانشونو درمیارن ما هم جیغ سرزنشگر درون رو درمیاریم.

حالت من بالغ

وقتی ما بالغانه رفتار می کنیم داریم فکر می کنیم، بررسی می کنیم و سعی می کنیم احساسات و رفتارهایی نشون بدیم که مناسب زمان حاله و واکنشهای پخته ای نشون میدیم. مثلا لازمه ظرف بشوریم، درس بخونیم، جواب کسی رو جراتمندانه بدیم، از خودمون دفاع کنیم، از نظر مالی شرایط رو بررسی کنیم، به وقت سرکار بریم، چون عصبانی هستیم عصبانیتمونو بالغانه بروز بدیم، چون غمگینیم اگه نیاز داریم گریه کنیم و… تو همه اینها ما داریم مطابق من بالغ خودمون برخورد می کنیم و اگه خلاف این رفتار کنیم دوباره سرزنشگر درون سرو کله ش پیدا میشه.

حالت من والد

زمانی که ما مطابق رفتار والدین یا بزرگترهای زمان کودکی مون رفتار می کنیم تو این حالت هستیم. والد درون ما برامون قانون های اخلاقی، مذهبی، شهروندی و هنجار و ناهنجارهارو میگه و ازمون می خواد طبق اونا رفتار کنیم تا تو جامعه پذیرفته بشیم و انسان خوبی باشیم و همچنین مراقب خودمون باشیم تا آسیب نخوریم و به دیگران هم آسیب نزنیم. ما این حالتمونو تو روابط هم نشون میدیم مثلا به فرزندمون میگیم دست به گاز نزن، یا درستو بخون که کنکور قبول شی یا سروقت بیا خونه و… پس این حالت دو قسمت داره، بخش والد سرزنشگر درون و بخش والد حمایتگر درون

حمایتگر درون وارد می شود

وقتی ما با خودمون و دیگران مهربون حرف می زنیم و مهربانانه راهنمایی می کنیم و مراقبت می کنیم، همچون والدینمون که زمان کودکی با ما با محبت برخورد می کردن، ازمون پرستاری می کردن، کمک و تشویقمون می کردن، بهمون غذا میدادن، می گفتن اگه چکار بکنیم موفقتریم، با اشتباهاتمون خوب برخورد می کردن، وقتی که ما هم این رفتارها رو چه توی برخورد با خودمون، چه برخورد با دیگران نشون میدیم داریم با حمایتگر درونمون برخورد می کنیم. البته اگه جنبه افراطی بگیره یه آدم دلسوز افراطی میشیم برای دیگران و به خودمون آسیب می زنیم.

این مقاله رو بخون حتما بدردت میخوره (خودت را در آغوش بگیر)

سرزنشگر درون وارد می شود

چه وقتهایی سرزنشگر درونی ما فعال می شه؟

• وقتی اشتباهی می کنیم مثلا غذارو می سوزونیم، یا حرفی که نباید می زنیم.
• وقتی دیگران خطایی انجام میدن.
• وقتی به کارهایی که بهمون آسیب می زنه می پردازیم مثلا پرخوری می کنیم یا دیر می خوابیم یا زیاد فیلم می بینیم
• وقتی به کارهای اصلی مون نمی پردازیم و طبق برنامه مون جلو نمی ریم مثلا حوصله تمیزکاری یا درس خوندن نداریم.
• وقتی طبق رسم و رسوم یا معیارهای خانواده مون عمل نمی کنیم.
• وقتی احساسی عمل می کنیم هم سرزنشگر درون سروکله ش پیدا میشه، مثلا عصبانی میشیم و پرخاشگری می کنیم یا به یه نفر ابراز عشق می کنیم و بعدش پشیمون می شیم.
• هنگامی که توی ارتباطات رفتاری می کنیم که مورد تایید دیگران نیست و بدون تایید دیگران احساس بی ارزشی می کنیم.
• هنگامی که دیگران مارو تحقیر، سرزنش و طرد می کنن یا رفتاری می کنن که ما احساس بدی رو تجربه می کنیم.

سرزنشگر درون چی می گه؟

• این قسمت از روان ما ازمون می خواد که هیچ نقص و ضعفی نداشته باشیم، کامل باشیم و عالی، توی شغل و تحصیل و روابط و کلا هر نقشی که به عهده مون هست.
• سرزنشگر درون ازمون می خواد که خطایی نکنیم، همیشه بهترین و درست ترین کار رو انجام بدیم و کاری هم به اینکه ما چقد توانایی داریم یا نداریم، نداره.
• توقع داره ما همه جنبه های زندگی رو کنترل کنیم، فراتر از ظرفیت درونی و بیرونی خودمون کار کنیم و ایده ال باشیم.
• به ما میگه برنامه ریزی سخت باید داشته باشی و برای تفریح و شادی نباید وقت بگذاری.
• به ما احساسات منفی ای مث احساس گناه افراطی، اضطراب، شرم و حقارت، خشم، نومیدی و درماندگی تزریق می کنه.
• هر وقت مطابق میلش کار نکنیم و از ما راضی نباشه به ما حمله می کنه و بهمون جملات منفی می گه، تخریب شخصیتی، توهین به ظاهر و بدنمون، مسخره کردن رفتارهامون، مقایسه و سرکوفت زدن، تهدید و ترسوندن و نومید کردن، همه اینا کارهاییه که در مقابل خطای ما انجام میده.

تفاوت سرزنشگر درون با وجدان

از مراجعانم می شنوم که می گن اگه ما خودمونو سرزنش نکنیم که درست رفتار نمی کنیم. یا قانون و اخلاق رو چطوری رعایت بکنیم پس؟ اگه اشتباه خودمونو ببخشیم و خودمونو دعوا نکنیم بازم تکرارش می کنیم. بذارین اینجا بهتون بگم ما برای درست و اخلاقی و قانونی زندگی کردن به وجدان نیاز داریم و نه به سرزنشگر درونی.

وجدان بخشی از درون ماست که از ما می خواد که به ارزشها و اخلاقیات پایبند باشیم و با خودمون صادق باشیم، کلام و عملمون تناسب داشته باشه، چیزی نگیم که بهش عمل نمی کنیم (روایت رطب خوردن پیامبر رو سرچ کنین، رطب خورده منع رطب کی کند؟) برخلاف سرزنشگر درون که منتظر نشسته تا اگه طبق ملاکهاش عمل نکنیم، مارو سرزنش و دعوا و توبیخ کنه و آرامشو ازمون بگیره، وجدان نیازی به سرزنش ما نداره، اون فقط یادآوری می کنه و از ما می خواد که جبران کنیم.

چه باید کرد؟

• در ابتدا سعی کنین اونو بشناسین، پس به مدت حداقل یه هفته هر وقت صدای سرزنشگرانه و انتقادی و تحقیری تو ذهنتون نسبت به خود یا دیگران شنیدین، گوش وایسین و حرفاشو بنویسین.
• ببینین ازتون چه توقعاتی داره، بیشتر کجاهای زندگی تون داره جولان میده، چه حرفهای ناشایستی بهتون می زنه، سرزنشگر درون شما از دیگران چه انتظارات نابجایی داره و برخوردش با اونا چطوریه؟
• تشخیص بدین حرفهایی که می زنه شبیه حرفهای کدوم بزرگتر شما تو دوران کودکی تون (یا زمان حال حاضرشما) ست؟ شبیه مادر،پدر، اقوام؟ معلم و…
• حرفهای اونو با معیارهای استاندارد یه انسان طبیعی بسنجین؛ آیا اون به نیازهای روانی و جسمی طبیعی تون توجه داره؟ به بهونه انگیزه دادن و اصلاح شما داره چطوری باهاتون حرف می زنه؟ آیا اون به شرایط زمانی و مکانی و جسمانی تون حواسش هست یا فقط حرف خودشو می زنه؟ داره چه احساسات منفی ای بهتون میده؟ روش برخوردش باعث احساس خوشبختی یا موفقیت شما یا بهبود شخصیت شما شده تا الان؟
• با سرزنشگر درون بالغانه و محکم حرف بزنین و بهش بگین اجازه توهین به شمارو نداره، می تونه حرف بزنه به شرطی که تخریب و تهدید و مقایسه و ناسزاگویی و سرکوفت زنی نداشته باشه. بهش بگین بهتون برنامه ای بده که اجرایی و قابل انعطاف باشه. اگه ازتون خواست که براش قسم بخورین و قول صددرصدی برای اجرای خواسته هاش بدین، اینکارو نکنین، بگین سعی می کنم و امتحان می کنم
• سرزنشگر درونی دیگران رو بشناسین و  مواظب باشین که با همدستی سرزنشگر درونی خودتون شمارو متهم نکنه و تو تله نندازه.
• تو موقعیتهای اجتماعی و جلوی دیگران، سرزنشگر درون خیلی سرو کله ش پیدا می شه، وقتی می رین مهمونی یا تو ارتباط با دیگران هستین خاموشش کنین و بگین “می خوام از رابطه و مهمونی لذت ببرم، نمی خوام به دیگران ایراد بگیرم و قضاوتشون کنم. لطفا تو از مهمونی برو بیرون”.

بجز راهکارهایی که براتون گفتم خیلی کارهای دیگه هست که باید جلوی این قلدر درونی انجام بدین تا قدرتشو کم کنین، برای همین دوره حامی درون رو بهتون پیشنهاد می کنم تا با کمک این دوره به سرزنشگر درونی خودتون غلبه کنین.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید