طرحواره و اراده

طرحواره و اراده

چقدر کتابهای مربوط به اراده رو خوندین؟ یا درباره ش جستجو کردین؟ اولین زمانی که به داشتن یا نداشتن اراده فکر کردین کی بوده؟ و اصلا میدونین اراده چیه؟ این مقاله مربوط به رابطه طرحواره و اراده است. اول ببینیم طرحواره و سپس اراده یعنی چی؟

منظور از طرحواره یکسری الگوی فکری و احساسی ناسازگاره که تو جنبه های مختلف زندگی مون تاثیر منفی می گذاره. الگویی که کنترل رو از ما میگیره و نمی گذاره طبق واقعیت ها پیش بریم. و برای ما یه دنیای ذهنی منفی تو درونمون می سازه. در ادامه با طرحواره و اراده بیشتر آشنا شوید.

و اما اراده:

اراده یعنی اینکه بتونیم کاری رو شروع کنیم و تموم کنیم. اراده یعنی توانایی استارت زدن و استپ کردن. خیلی ها به غلط از عبارتهای: “من اصلا اراده ندارم یا بی اراده ام” استفاده می کنن. درحالیکه مساله، داشتن یا نداشتن اراده نیست. چون اراده رو همه انسانها دارن و از همون بچگی دارن از نیروی اون استفاده می کنن، بلکه مساله میزان اراده است. میزان استفاده از اون. اراده یه نیروی ذهنیه. یه انرژی روانی. که به ما کمک میکنه تو رسیدن به اهدافمون قویتر و مصصمتر عمل کنیم و انضباط شخصی داشته باشیم.

نمونه هایی از ارتباط منفی طرحواره و اراده

ما ۱۸ طرحواره ناسازگار داریم که برخی از اونها روی اراده ما برای رسیدن به هدفهامون تاثیر منفی بگذارن.

تاثیر منفی بر روی اراده

بیشترین تاثیر منفی بر روی اراده از سوی طرحواره عدم خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی اعمال میشه. این طرحواره ارتباط مستقیمی با میزان استفاده از اراده داره. کسی که توی این تله زندگی افتاده باشه، توی کنترل هیجانات خودش چه مثبت و چه منفی مشکل داره. رابطه منفی این طرحواره و اراده نمی توگذاره وقتی خشمگین یا غمگین و… میشه یا وقتی شروع به شادی و خوشحالی یا شوخی می کنه، کنترل کنه خودشو و اونهارو در مکان و وقت مناسب بروز بده.

بروز مشکلات در روابط:

این مساله باعث بروز مشکل توی ارتباطاتش میشه. فرض کنین خانمی توی مهمونی از همسرش ناراحت میشه و رفتار مناسب اینه که خودشو کنترل کنه و بروز احساس و نظرشو به وقتی که با همسرش تنهاست موکول کنه، اما این خانم نمی تونه و همونجا توی مهمونی با رفتارهایی مثل قهر و کنایه زدن و اخم و … بقیه رو متوجه حال خودش می کنه. همین سبب میشه مهمونی به دیگران هم خوش نگذره، از طرفی رابطه ش با همسرش بدتر میشه.

مثال بعدی از پدری که از سروصودای بچه هااذیت میشه

یا مثال دیگه ای از رابطه این طرحواره و اراده اینه که پدری از شلوغی و سروصدای فرزندش اذیت میشه. نمی تونه هیجانشو کنترل کنه و یکدفعه خشمشو بروز می ده و فرزندشو می زنه، می تونین تصورکنین که رابطه فرزند و پدر خراب میشه. در حالیکه اگه این پدر یاد گرفته بود از اراده ش تو کنترل و ایست کردن هیجان شدیدش استفاده کنه، می تونست با روشهای تنبیهی قاطعانه جلوی رفتار منفی فرزندشو بگیره. یا اینکه وقتی عصبانی میشه، پرخاشگری خودشو استپ کنه و به فرزندش آسیب نزنه.

ویدئو های بیشتر در مورد طرحواره ها در اینستاگرام ما

تاثیرات بر روی انضباط شخصی:

تاثیر مهمی که این طرحواره روی اراده می گذاره مربوط به انضباط شخصیه. انضباط شخصی یعنی خودنظم دهی داشتن. توی محیط، فعالیتها و زمانبندی ها و مسائل اقتصادی مون. اگه از اراده مون رو تقویت کرده باشیم می تونیم خودمونو مقید کنیم به اینکه نظم رو در همه امورمون رعایت کنیم و این گام مهمی برای پیشرفت ماست. اما تاثیر منفی این طرحواره و اراده باعث شده که ما از همون دوران کودکی، اراده مونو پرورش نداده باشیم و در واقع هر قدر این طرحواره قویتر باشه، اراده و همت ما ضعیفتره.

رابطه زیان بخش:

کسی که این طرحواره رو داره، ممکنه فرد شلخته ای باشه و حوصله جمع کردن وسایل و مرتب کردن اونها رو نداشته باشه. مدیریت اقتصادی نداشته باشه و بیشتر از پس اندازش خرج کنه (یعنی اونجا که باید به خودش بگه دست نگه دار و چیزی نخر، نمی تونه). یا تو تفریح (مثل فیلم دیدن، خوردن و خوابیدن و…) زیاده روی میکنه و نمی تونه به خودش ایست بده و بره سراغ اولویتها و کارهای مهمش. همه این رفتارها نشوندهنده  رابطه زیان بخش این طرحواره و اراده ست.

طرحواره هایی که باعث ضعف اراده ما می شود:

و اما بقیه طرحواره ها مثل طرحواره شکست، هم باعث می شه ما به طور درستی از اراده مون استفاده نکنیم. چون توی طرحواره شکست مدام در حال مقایسه خودمون با دیگران هستیم و فکر میکنیم دیگران از ما موفقتر، بااستعدادتر، بااراده تر هستن. همین مقایسه های منفی و نومیدی ناشی از اون منجر به فرار روانشناختی و پرت کردن حواسمون از اهدافمون میشه و در نتیجه اونجایی که باید مصصم و بااراده کارمون رو شروع کنیم و تا تموم نشدنش دست نکشیم، موفق عمل نمی کنیم.

سختگیری بیش از حد

نمونه دیگه ای از رابطه منفی طرحواره و اراده توی طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی دیده میشه. کسی که این طرحواره رو داره، ملاکهای دست بالا و توقعات زیاده از حدی برای خودش و دیگران تعیین می کنه (تو موارد مختلفی مثل موفقیت در تحصیل و درآمد، اخلاقیات، رعایت قانون و مذهب). و این طرحواره باعث سخت گیری بیش از حد و استفاده زیادی از ذخیره اراده درونی میشه. این زیاده روی منجر به بروز مشکلات جسمانی و خانوادگی و در نتیجه خستگی روانی میشه.

توی بقیه طرحواره ها هم، اون موقعیت هایی که باید خودنظم دهی هیجانی و فکری داشته باشیم و از اراده مون برای بروز مناسب و بجای افکار و احساساتمون استفاده کنیم اما نمی تونیم و واکنش های منفی طرحواره ای رو نشون میدیم، ردپای رابطه منفی طرحواره و اراده رو می بینیم.

برای پیشگیری از تاثیر منفی طرحواره بر اراده چه باید کرد؟

• اکثر کسانی که میگن ما اراده نداریم یا اراده مون ضعیفه، توقعاتی که از خودشون دارن، مطابق توانمندی، شخصیت و امکاناتشون نیست. همین عدم هماهنگی بین انتظارات و شرایط و توانایی ها باعث استفاده نادرست از اراده میشه. به عنوان مثال اراده شو صرف هدفی می کنه که دیگران خوششون میاد نه اینکه خودش علاقه داشته باشه. مثلا رشته تجربی رو نه بخاطر تسلط و علاقه خودش بلکه بخاطر پسند والدین و فامیل بودن انتخاب می کنه. اینجا ما هرز رفتن اراده رو داریم. پس یه بار دیگه خودتون و مسیرهاتونو رصد کنین و ببینین شما تو این دام افتادین یا نه؟
• برای کنترل تاثیر منفی رابطه طرحواره و اراده، روشهای خودنظم دهی توی ابعاد مختلف رو یاد بگیرین. و اونها رو اونقد انجام بدین تا تبدیل به عادت درونی بشه. اتوماتیک انجام دادن کارها و عادت کردن به عادتهای مثبت و پرهیز از عادات منفی، نیاز به استفاده از ذخیره اراده رو کمتر می کنه و کار شما رو راحتتر. پس از تله ای که طرحواره برای اراده تون گذاشته، بیرون می آین و چالشهای کمتری رو تجربه می کنین.
• تعداد هدفهاتونو محدود کنین و چندین هدف برای خودتون مشخص نکنین. پرداختن به چند هدف، یعنی پخش کردن نیروی اراده. و متاسفانه این گزند رابطه طرحواره و اراده باعث ضعف شما در طی کردن مسیرتون میشه. برای هر سال یک یا دو هدف در نظر بگیرین و فقط به اونها بپردازین.
• محرکهایی که هیجانات منفی شمارو فعال می کنه و یا باعث شکستن برنامه هاتون میشه رو از جلوی دید یا شنودتون حذف کنین. مثلا خوراکی، موسیقی یا فیلم غمگین، افراد منفی گرا.
• و نکته پایانی اینکه کار روی اراده و انضباط شخصی، برنامه مادام العمر زندگی ماست، و در واقع باید سبک زندگی ما بشه. و به تنهایی روی اون کار کردن، خیلی سخته و بویژه اگه شما هم توی تله طرحواره و اراده افتاده باشین، طرحواره درمانی و شناخت و درمان طرحواره هاتون قدم مهمی برای بیرون رفتن و رهایی از این تله است.

من شیما محمدی روانشناس بالینی و طرحواره درمانگر با بیش از ۱۰ سال سابقه کاری اومدم که به شما عزیزان کمک کنم تا از تله طرحواره هایی که در اون گرفتار شده اید رها بشید و دوباره طعم خوددوستی و یک زندگی با رضایتمندی و روابط عالی رو بچشید. برای شرکت در دوره های طرحواره درمانی و مشاوره به من پیام بدین.(۰۹۱۹۸۲۰۰۰۳۰)

مارو تو اینستاگرام دنبال کنید.